چرا اطلس خیر ایران راه‌اندازی شد؟
در پی گسترش بخش مردم نهاد در سطح دنیا و افزایش اهمیت آن، استانداردسازی و شاخص‌گذاری‌هایی برای ارائه تصویر نیکوکاری در سطح جهانی و ملی در کشورهای متعدد توسعه یافته است تا شناخت جامعی از چشم‌انداز جهانی بخشش و نیکوکاری ارائه دهند، به افزایش وسعت و اثربخشی امر خیر کمک کرده و مسیر را برای ایجاد تغییرات ماندگار در جهان هموار کنند. پایش سمن ها (سازمانهای مردم نهاد) به سیاست‌گذاران اطلاعات مورد نیاز برای بهبود سیاست‌ها و بسترسازی مناسب برای رشد سمن‌ها را ارائه می‌دهد.
سازمانهای مردم نهاد با استفاده از این شاخص‌های پایش از یک سو می‌توانند وضعیت خود را ارزیابی کنند، آنچه از آنها انتظار می‌رود را درک کنند و برای بهبود عملکرد گام‌هایی به سمت اهداف روشن بردارند. از سوی دیگر، با شناخت موانع محیطی، قانونی یا اجتماعی و فرهنگی و ... خیریه‌ها می‌توانند با همبستگی برای مهیا شدن محیط مناسب‌تری برای رشد و اثرگذاری فعالیتهای نیکوکارانه و افزایش منابع خیر تلاش کنند. افزون بر آن، پایش بخش مردم نهاد باعث شفافیت فعالیت‌ها و مشخص شدن نقش حائز اهمیت سمن‌ها و در نتیجه جلب اعتماد نیکوکاران، جامعه کسب و کار و عموم مردم می‌شود.
متاسفانه با وجود ریشه داشتن وقف و نیکوکاری در فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی و وسعت و گستره کارکردهای آن در سطح اجتماع، نخبگان ایرانی به این موضوع توجه کافی نکرده‌اند. در بسیاری از کشورها موضوع مطالعات امر خیر به عنوان یکی از مباحث مهم در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، علوم اجتماعی و حتی روانشناسی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
نه تنها در سطح ملی بلکه بخش مردم نهاد در سطح بین کشوری یا بین منطقه‌ای بررسی و مقایسه می‌شود. پایش تحولات عرصه خیر شاید اولین و مهمترین قدم در جهت بیدار کردن محققان، سیاست‌گذاران و فعالان ایرانی و دعوت از آنها به تلاش برای بهره‌مندی از ظرفیت ويژه بخش مردم نهاد به عنوان یکی از ارکان جامعه در کنار بخش دولتی و خصوصی است.
بزرگترین مانع بر سر راه پایش امر خیر ایران فقدان اطلاعات است. نبود یک مرجع واحد ثبت و نظارت بر کار سمن‌ها باعث شده آمار معتبر کشوری از تعداد و موضوع کار و سایر اطلاعات عرصه خیر موجود نباشد. در سطح سازمانی نیز بسیاری از سمن‌ها به علت مدیریت سنتی و عدم سیستم حسابرسی دقیق و گزارش‌گیری، جمع‌آوری اطلاعات را با چالش بزرگی روبرو می‌کند.
نمونه‌های جهانی اطلس خیر ایران
مطالعات متعددی به مقایسه بخش مردم نهاد در کشورها پرداخته‌اند. مهمترین آنها شامل پروژه قیاسی بخش غیرانتفاعی در دانشگاه جانز هاپکینز، شاخص‌های متعدد توسعه یافته توسط سازمانی به نام سیویکاس و شاخص پایداری بخش مردم نهاد که سازمان جامعه مدنی، بخشی از مجموعه آژانس توسعه جهانی ایالات متحده، منتشر می‌کند است که به طور منظم گزارشات تطبیقی از بخش مردم نهاد نقاط مختلف جهان نشر می‌کنند. به علاوه، فهرست بلندی از شاخص‌های دقیق‌تر وجود دارد که مراکز پژوهشی و انجمن‌های تخصصی تولید می‌کنند.
برای مثال، Charities Aid Foundation شاخص بخشش جهانی را منتشر می‌کند. دفتر داوطلبی سازمان ملل گزارشی از وضعیت داوطلبی در جهان دارد. مرکز مدیریت انگلیس شاخص نیکوکاری بیگ مک را منتشر می‌کند و بارومتر اعتماد ادلمن میزان اعتماد مردم به کسب‌وکار، دولت، سازمانهای غیردولتی و رسانه را اندازه‌گیری می‌کند.
این پروژه‌های پژوهشی شاخص‌هایی از عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و حوزه‌های قانونی و سازمانی و دیگر حیطه‌های فرهنگی اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهند. مجموع این مطالعات نشان دهنده وجود الگوها، مدل‌ها و قالب‌های متفاوت بخش مردم نهاد در کشورها است.
