مصاحبه با حجت‌الاسلام سید حسن امامی | مرکز نیکوکاری الزهرا (س)

لطفاً معرفی مختصری از خود و فعالیت‌هایتان در این مجموعه بیان بفرمایید.

بنده امامی هستم و در مؤسسه‌ی خیریه‌ی الزهرا (ع) فعالیت می‌کنم. این مجموعه 39 سال است که شروع به فعالیت کرده و 32  سال است که به ثبت رسمی رسیده؛ و در حال حاضر در راستای 18 هدف اولیه‌ی خود در حوزه‌ی فرهنگی و جوانان فعالیت می‌کند. 

علاوه بر این حدود ده سالی است که، با توجه به کاهش جمعیت کشور و ضرورت کنشگری جهت افزایش جمعیت، فعالیت‌هایی در راستای تسهیلگری برای ازدواج جوانان، توصیه برای فرزندآوری و تحکیم بنیان خانواده در مجموعه صورت می‌گیرد. ما در این زمینه نهضتی را آغاز کرده‌ایم به نام «نهضت جهادی ملی ترویج ازدواج و تکثیر جمعیت ولایت‌مدار الزهرا(ع)».

ما به غیر از ستاد مرکزی، که در تهران مستقر است، در سی‌ویک استان کشور مراکز خیریه‌ی فعال داریم. ستادهای استانی موظف‌اند در تمام شهرهای دارای جمعیت بالای بیست هزار نفر شعبه‌ای راه‌اندازی کنند؛ بر این اساس پیش‌بینی شده است که در آینده حدود چهارصد شعبه‌ی فعال خواهیم داشت.

انگیزۀ شروع نیکوکاری | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

انگیزه‌ی کار خیر چرا و در چه زمانی برای شما ایجاد شد؟

ما در زمان جنگ توفیق ورود به حوزه‌ی خیر را پیدا کردیم. آن زمان ما فکر می‌کردیم جنگ به‌زودی تمام خواهد شد و گروه بزرگی از جوانان به دامن کشور بازخواهند گشت؛ بنابراین ضروری است که برای این جمعیت در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و غیره برنامه‌ریزی کنیم. انگیزه‌ی اولیه و اصلی ما در زمان تأسیس این بود که برای جوانان در این مملکت کارهای اساسی انجام دهیم؛ چراکه آینده‌ی تشیع در دست جوانان است. 

اما در ادامه‌ تغییراتی در مؤسسه صورت گرفت و با توصیه‌ی مراجع امور خیریه نیز به اهداف مجموعه اضافه شد؛ که ازجمله‌ی آن‌ها همان 18 هدفی است که در ابتدا برای مجموعه تعریف کردیم. درنهایت نیز در طول این چند دهه به یک سری ضرورت‌ها در بررسی آسیب‌ها و چالش‌ها رسیدیم؛ که موجب هم‌افزایی‌هایی میان دفاتر مراجع عالی‌قدر تقلید و مؤسسات خیریه‌ای و مردمی شد. 

درنتیجه‌ی این هماهنگی‌ها در سال 75 یک مجموعه‌ی جدید تشکیل دادیم به نام مجمع هماهنگی دفاتر سازمان‌ها و مؤسسات خیریه؛ که کارگروه‌های مختلفی نیز دارد.

تغییرات فضای نیکوکاری | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

فعالیت خیر از زمان ورود شما به این حوزه نسبت به امروز چه تفاوت‌هایی کرده است؟    

کار خیر همیشه فضا، زمان و فرصت‌های خاص خود را داشته و دارد. ممکن است نوع نیاز‌ها برای نسل‌های مختلف متفاوت بوده باشد، ولی در تمام این سال‌ها و در تمام شرایط یک اصل به ما ثابت شده؛ مبنی بر اینکه مردم متدین رفع مشکلات و نیازهای دیگران را تکلیف خود می‌دانند. زمانی که مردم تصمیم می‌گیرند در مقام یک مسلمان وارد حیطه‌ی کمک‌رسانی شوند و کنشگری اجتماعی را پیش بگیرند، اصل بذر خیر کاشته می‌شود. این بذر همیشه بوده است. اما درباره‌ی تفاوت این دو دوره می‌توان گفت امروزه تنوع فعالیت‌ها و نیازها بیشتر است.

 برای مثال در دهه‌ی شصت ما چیزی تحت عنوان فضای مجازی نداشتیم، اما امروز خیرین وارد فضای مجازی نیز شده‌اند. نکته‌ی دیگر این است که متأسفانه امروزه همبستگی جمعی ضعیف شده است. در گذشته می‌شد با یک فراخوان  و بدون تجهیزات خاصی مردم را برای کار خیر گرد هم آورد؛ اما امروزه این مسئله ممکن نیست. این امر می‌تواند نتیجه‌ی خلل‌هایی باشد که در کار و یا انگیزه‌ی برخی فعالان حوزه‌ی خیر به‌ وجود آمده است. درواقع یک بی‌اعتمادی بین مردم شکل گرفته که احتمالاً نتیجه‌ی شیوه‌ی عمل برخی فعالان حوزه خیر است. 

خالی شدن فضای خیر از خیرین درست‌کار، باعث ایجاد بی‌اعتمادی و ترویج بی‌اخلاقی از سوی دشمن شده است. درواقع علت این اتفاق این است که خیرین با حال و هوای این فضای جدید آشنا نیستند. شاید بگویید که وظیفه‌ی دستگاه رسانه‌ای حاکمیت است که در این خصوص آگاهی بدهند؛ اما مردم نیز به خودی خود وظایفی دارند و نمی‌شود، به خاطر ترک مسئولیت از جانب حاکمیت، آن‌ها را مبرای از تکلیف بدانیم. به‌علاوه نفس حرکت مردمی برکتی دارد و چون با اخلاص و احساس مسئولیت صورت می‌گیرد، نتایج خوبی در پیش خواهد داشت.

ویژگی‌های شهر قم | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

قم را از جهات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی چطور ارزیابی می‌کنید؟

شهر قم به‌جهت برخورداری از سبقه‌ی مذهبی بسیار طولانی‌ و نیز وجود حرم مطهر حضرت معصومه در آن، مرکز معرفت و معنویت بوده و در طول دهه‌ها و سده‌های گذاشته از امتیاز ویژه‌ی معنامحوری و دین‌محوری برخوردار بوده است؛ به شکلی که حتی رژیم‌های فسادپروری چون رژیم پهلوی نیز نتوانستند به بافت معنوی آن نفوذ کنند.

امروزه مردم گرایش زیادی به سکونت در شهر قم پیدا کرده‌اند و جمعیت این استان چند ده برابر شده است. این اتفاق نتیجه‌ی روایتی است که می‌گوید در آخرالزمان به قم و حوالی آن بروید. با این وجود قم سبقه‌ی معنوی خود را حفظ کرده و نسبت به باقی شهرها کمتر دچار ناهنجاری‌ها، بدرفتاری‌ها و بی‌حجابی‌ شده است.

چالش‌های فضای خیرخواهی شهر قم | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

مهم‌ترین چالش‌های شهر قم را چه چیزی می‌دانید؟

یک سری چالش‌های کلی در کشور وجود دارد اعم از تورم، گرانی‌ها و کمبودها که ناشی از تحریم و فشار دشمنان است. مهم‌ترین چالش شهر قم به‌طور خاص برخورد مسئولین و مدیران با این شهر است. افرادی که در این شهر صاحب مسئولیتی می‌شوند، باید نگاه متفاوتی داشته باشند. به قول مرحوم انصاری :«هرکس در قم است، هر روز صبح که بیدار می‌شود باید چند مرتبه با خود بگوید اینجا قم است».

 درواقع مسئولان این شهر باید قم را با شأنیت خاص آن نگاه کنند. با چنین نگاهی می‌توان استفاده‌ی بهتری از ظرفیت‌ها و توانایی‌های این شهر کرد. یقیناً اگر این شهر توسعه پیدا کند، برکاتش به کل شهرهای کشور خواهد رسید. متأسفانه این نگاه به قم نه در بحث فرهنگی، نه شهرسازی و نه در وجوه مدیریتی دیگر وجود نداشته است؛ برعکس نگاه مردم آن که همیشه در فعالیت‌های خیر حاضر و فعال بوده‌اند.

توصیه‌های فعالیت در حوزۀ خیرخواهی | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

اگر امروز خیری با قصد تأسیس یک خیریه نزد شما بیاید، شما توصیه می‌کنید که در چه زمینه‌ای فعالیت کند؟

امروز بزرگترین مسئله‌ی کشور ما از نظر بنده، ریزش جمعیت است. بنابراین من توصیه خواهم کرد که در راستای ثبات خانواده، افزایش جمعیت و تسهیلگری ازدواج جوانان، که زیرساخت مسئله‌ی جمعیت است، فعالیتی را برای مؤسسه‌ی خود تعریف کنند. تعبیر من این است که بیمارستان‌ها و مدارس و زیرساخت‌های دیگری که ما می‌سازیم، اسب زین کرده‌ای است که با توجه به روند کاهشی جمعیت، فردا باید در اختیار رقیب خود قرار دهیم. 

بنابراین اگر از من بپرسند که مهم‌ترین حوزه برای فعالیت چیست، می‌گویم موضوعاتی مثل ازدواج، توصیه به فرزندآوری بالا، جلوگیری از طلاق اولویت اول هستند. هرچند سایر کارهای خیر هم جای کار دارد؛ ولی اوجب واجبات این مواردی بود که ذکر کردم.

چالش‌های فضای خیرخواهی | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

بزرگ‌ترین چالشی که تابه‌حال در فعالیت خود با آن مواجه شده‌اید، چه بوده است؟

خدا را شکر بر سر کار خیر، هیچ‌گاه چالش اساسی وجود نداشته است. برای این مؤسسه وجود نداشته و فکر نمی‌کنم در جای دیگری هم وجود داشته باشد. اصلاً مؤسسه ایجاد می‌شود برای رفع چالش. اما مواردی چون عدم درک نکردن سازمان‎های حاکمیتی از موقعیت کار خیر مشکلاتی را به وجود آورده است.

 برای مثال می‌توان به سیستم بانکداری اشاره کرد؛ که چون وابسته به سود است، در کار مؤسسات قرض‌الحسنه‌ای که بدون سودمحوری فعالیت می‌کنند مانع ایجاد می‌کند. امروزه ولی چون دولت دولتِ مردمی است، امید است که این مسائل کاهش پیدا کند و مشکلات نظام بوروکراسی برای خیرین رفع شود و تسهیلگری برای کار خیر بالا برود.

افق پیش‌روی فضای خیرخواهی | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

وضعیت کار خیر را در چند سال آینده چطور پیش‌بینی می‌کنید؟

بنده هیچ‌وقت مسیر کار خیر را مسدود نمی‌بینم. درواقع اگر کار خیر بر پایه‌ی تقوا استوار باشد، هیچ‌گاه متزلزل نخواهد شد. بنابراین با این نگاه و فرصت‌هایی که اخیراً توسط حاکمیت ایجاد شده است، من آینده‌ی فعالیت خیر را روشن می‌بینم.

تغییرات پیشنهادی فضای خیر | حجت‌الاسلام سید حسن امامی

اگر شما امکان ایجاد یک تغییر در فضای خیرِ ایران داشتید، چه تغییری ایجاد می‌کردید؟

به نظر من یکی از تغییرات خوبی که می‌توان در فضای خیرِ کشور ایجاد کرد، برقراری ارتباط بیشتر میان مؤسسات خیریه و مردم است. اگر این اتفاق بیافتد روند فعالیت‌های خیر بسیار بهتر پیش خواهد رفت.