در چین، مقوله اداری «سازمان‌های اجتماعی» در واقع به طیف بسیار گسترده‌ای از ارگان‌ها اشاره دارد که تنها برخی از آنها در تعریف رایج سازمان‌های خیریه غیردولتی قرار می‌گیرند. اصطلاح NGO به خودی خود حاوی ابهام خاصی است، زیرا می‌توان آن را به معنای هر انجمن ایجاد شده توسط شهروندان و نه دولت در نظر گرفت؛ اما متداول‌ترین تعریف آن به سازمان‌هایی اشاره دارد که فعالیت‌های خیریه و بشردوستانه را ارائه می‌کنند، از سیاست‌ها حمایت و نظارت می‌کنند و در تلاشند تا مشکلات اجتماعی را حل کرده یا به افراد نیازمند کمک کنند.
سازمان‌های خدمات اجتماعی
سازمان‌های اجتماعی که قانون خیریه سال 1395 از آن به عنوان سازوکار سازمان‌های خدمات اجتماعی یاد می‌کند به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند: بنیادها، گروه‌های اجتماعی و واحدهای خصوصی غیرتجاری. در عمل، دو گروه آخر نه تنها شامل سازمان‌های غیرانتفاعی مستقلی است که با مسائل مختلف محیطی یا اجتماعی سروکار دارند و به گروه‌های آسیب‌پذیر کمک می‌کنند، بلکه انجمن‌های تجاری و حرفه‌ای، نهادهای توده‌ای سازمان‌دهی شده دولتی مانند اتحادیههای زنان و اتحادیههای کارگری و خصوصی، مدارس و بیمارستان‌ها را نیز شامل می‌شود.
بیشتر بخوانید:
توسعه خیریه و بشردوستی چین
یک شرکت معتبر چینی (Gridsum) گزارشی در سپتامبر سال گذشته منتشر کرد که داده‌های بزرگ و راه‌حل‌های هوش مصنوعی را در چین ارائه می‌کند. این گزارش با عنوان «گزارش توسعه خیریه و بشردوستی در چین»، سازمان‌های اجتماعی را که غیرانتفاعی هستند و هدف خیریه دارند، به‌عنوان هدف تحقیق خود در نظر می‌گیرد. این گزارش با تصدیق این موضوع آغاز می‌شود که تعداد کل سازمان‌های اجتماعی رسمی ثبت شده در چین طی هشت سال گذشته به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و از 300000 در سال 2010 به بیش از 800000 در ماه مه 2018 رسیده است.
با این حال، یافته‌های موجود در این گزارش نشان می‌دهد که تنها اقلیت بسیار کوچکی از این سازمان‌های اجتماعی را می‌توان خیریه در نظر گرفت. درصد سازمان‌های اجتماعی ثبت شده که در فعالیت‌های خیریه درگیر هستند 0.3 درصد در شمال غربی چین، 3.1 درصد در شرق چین، 0.4 درصد در شمال چین، 1.2 درصد در جنوب چین، 0.6 درصد در جنوب غربی چین، 1.1 درصد در چین مرکزی و 0.3 درصد در شمال شرقی چین است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، حتی در شرق چین که توسعه‌یافته است و در آن خیریه‌ها فراوان‌تر هستند، این نسبت هنوز در حد ناچیز 3.1 درصد است. پس در سایر نقاط کشور به مراتب کمتر است. با قضاوت این درصدها، تعداد سازمان‌های اجتماعی ثبت شده در چین که واقعا در امور خیریه مشارکت دارند، در بهترین حالت ممکن است حدود 10000 فرض شود.
یکی دیگر از آمارهای جالب موجود در این گزارش، توزیع انواع ثبتنام در سازمان‌های اجتماعی است. همان‌طور که قبلا ذکر شد، سازمان‌های اجتماعی به بنیادها، گروه‌های اجتماعی و واحدهای خصوصی غیرتجاری تقسیم می‌شوند. بر اساس این گزارش، چین تا ماه مه 2018 در مجموع دارای 371648 گروه اجتماعی ثبت شده، 426152 واحد خصوصی غیرتجاری و 6463 بنیاد بوده است. بنابراین، بنیادها تنها 0.8 درصد از کل سازمان‌های اجتماعی ثبت شده در کشور را تشکیل می‌دهند.
از سوی دیگر، این گزارش همچنین شامل تفکیک مشابهی از سازمان‌های اجتماعی است که با امور خیریه سروکار دارند. اگر منحصراً به مؤسسات خیریه نگاه کنیم، نسبت‌ها برعکس می‌شود: 52.4٪ به‌عنوان بنیاد، 31.7٪ به‌عنوان گروه‌های اجتماعی، تنها 13.1٪ به‌عنوان واحدهای خصوصی غیرسازمانی و 2.8٪ به عنوان سایر ثبت شده‌اند. از این ارقام به‌خوبی می‌توان دریافت در حالی که بنیادها به طور کلی تحت عنوان خیریه طبقه‌بندی می‌شوند، گروه‌های اجتماعی حتی کوچکتر از واحدهای خصوصی غیرتجاری‌اند میزان اندکی در فعالیت‌های خیریه مشارکت دارند.
مدیریت دوگانه
البته این آمار فقط مربوط به خیریه‌هایی است که به صورت رسمی ثبتنام کرده‌اند؛ زیرا تعداد بیشتری وجود دارد که ثبت نشده باقی می‌مانند یا تحت پوشش ارگان‌‌های مختلف ثبت شده‌اند. در گذشته این امر عادی بود؛ زیرا سیستم به اصطلاح «مدیریت دوگانه» که به واسطه آن سازمان‌های غیردولتی قبل از ثبتنام باید یک واحد نظارت حرفه‌ای (PSU) که عموما یک اداره دولتی است را پیدا کنند، بسیاری از این سازمان‌ها را از گذراندن این مسیر منصرف می‌کرد.
طی دهه گذشته، برخی تغییرات در سیاست‌ها، ثبت رسمی را برای سازمان‌های غیردولتی چینی آسان‌تر کرده است. در سال 2013 تصمیم گرفته شد که «ثبتنام مستقیم» بدون PSU برای چند نوع سازمان مجاز شود: اتاق‌های بازرگانی، سازمان‌های متمرکز بر علم و فناوری (سازمان‌های خیریه و نیکوکاری که حمایت از فقرا، کمک به نیازمندان، حمایت از سالمندان، حمایت از یتیمان، کمک‌های پزشکی، حمایت از معلولان، امدادرسانی بلایای طبیعی، حمایت از پزشکان یا حمایت آموزشی را انجام می‌دهند) و (سازمان‌های خدمات اجتماعی و گروه‌های اجتماعی که به منظور تأمین نیازهای زندگی جوامع شهری و روستایی، حمایت از خدمات اجتماعی و کارهای مشابه را ارائه می‌کنند). البته دو دسته آخر تعداد زیادی از سازمان‌های غیردولتی را در بر می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
طبق گزارش‌ها، اجرای این قانون ناقص بوده است؛ اما همچنان سازمان‌های غیردولتی بیشتری را تشویق می‌کند تا برای ثبتنام در ادارات امور عمرانی اقدام کنند. تصویب قانون امور خیریه در سال 1395 و اسناد و مقررات حمایتی نیز از این منظر نقطه عطف مهمی است که دارای زبان خاصی برای ترویج ثبت مؤسسات خیریه است. گزارش NGOCN در سال 2018 در مورد دوستانه بودن محیط سیاست برای جامعه مدنی و سازمان‌های بشردوستانه بر اساس تحقیقاتی است که در 10 شهر انجام شده است و از نظر توسعه عمومی و حیات، بخش خیریه‌ها به عنوان نماینده‌ای خاص شناخته می‌شوند. همچنین 680 سازمان جامعه مدنی به عنوان بخشی از این تحقیق پاسخ‌های پرسشنامه معتبری را ارائه کردند.
دلایل و میزان ثبت یا عدم ثبت سازمان‌های خیریه غیردولتی
در مجموع، از 680 سازمانی که پاسخ دادند، مشخص شد 19٪ در ادارات امور عمرانی (که مسئول ثبت کلیه سازمان‌های اجتماعی هستند) ثبتنام نکرده‌اند. 60 سازمان ثبت نشده بودند، 24 تشکل مدعی «در حال ثبت» و 27 تشکل به عنوان بنگاه صنعتی و تجاری ثبتنام کرده بودند. دلایل ذکر شده برای عدم ثبتنام توسط 60 سازمان ثبت نشده عبارتند از: «زمان/هزینه ثبتنام خیلی زیاد» (33 سازمان)، «ناتوانی در یافتن PSU مناسب» (33 سازمان)، «ترس از کاهش انعطاف‌پذیری در فعالیت‌های ما پس از ثبتنام» (26 سازمان)، «ترس از افزایش خطر در درخواست برای تأمین مالی خارج از کشور» (19 سازمان)، «احساس نکردن نیاز به ثبت نام» (11 سازمان) و «عدم اطلاع از نحوه ثبتنام» (9 سازمان).
نسبت سازمان‌های جامعه مدنی ثبت‌نشده در میان سازمان‌های مشمول در نظرسنجی (NGOCN) 19 درصد است که زیاد نیست. البته تعیین این‌که تا چه حد ممکن است نتیجه سوگیری نمونه‌گیری باشد دشوار است. به‌عنوان مثال به دلیل کوچکتر بودن یا تمایل کمتر سازمان‌های ثبت نشده برای شرکت در چنین نظرسنجی‌هایی، یا به دلیل این واقعیت که این نظرسنجی فقط در سال گذشته انجام شده است. 10 شهر کاملا محتمل است که نسبت واقعی سازمان‌های خیریه غیردولتی ثبت نشده در سراسر کشور در آنها بسیار بیشتر باشد. از این منظر، تخمین دقیق تعداد کل خیریه‌ها در سراسر کشور ممکن است غیرممکن باشد. با این حال، احتمالا بسیار کمتر از صدها هزار سازمانی است که بسیاری از ناظران در مورد آنها صحبت می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
مؤثرترین خدمات سازمان‌های غیردولتی (NGO) و غیرانتفاعی (NPO) هند
شکی نیست که بخش غیردولتی در دهه گذشته در چین رشد چشمگیری داشته است و به رشد خود ادامه خواهد داد. رشد تعداد، تنوع و کیفیت سازمان‌های غیردولتی محلی واقعا چشمگیر بوده است. با این حال، این دلیل خوبی است تا واقع‌بینانه باقی بمانیم و تحت تأثیر تخمین‌های متورم تعداد سازمان‌های خیریه غیردولتی در کشور قرار نگیریم.
ارسال نظر