در ادامه مصاحبه‌های محیط خیرخواهی، اطلس خیر ایران به صحبت با حجت‌الاسلام حسین فخر روحانی، مدیر عامل بنیاد خیرین حوزه‌های علمیه پرداختیم. در این مصاحبه نیز همچون مصاحبه‌های پیشین، به بررسی وضعیت محیط خیرخواهی ایران، چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی از دیدگاه ایشان پرداختیم.
ارزیابی شما از وضعیت کلی فضای خیرخواهی در ایران چیست؟
به نظر بنده فعالیت‌های خیرخواهانه نسبت به بقیه فعالیت‌ها الحمدالله جایگاه خوبی در کشور دارد؛ اما همچنان ظرفیت آن بسیار بیشتر از این‌هاست. در آن جامعه‌ای که در ولایت ما برای ظهور حضرت ترسیم شده است، ریشه‌کنی کامل فقر بسیار برجسته است و این مسئله هنوز در جامعه ما جای کار دارد؛ اما به‌طورکلی به نظر بنده وضعیت خیرخواهی در کشور مطلوب است.
از نظر شما طی چند سال گذشته فضای سیاسی و اجتماعی کشور چه تأثیری بر فعالیت‌های خیرخواهانه داشته است؟
به نظر من طی چند سال اخیر در اثر شیوع بیماری کرونا و تحریک عواطف و احساسات عموم مردم تحت تأثیر این موقعیت، دعوت به کار خیر زیاد شده است؛ خصوصاً افرادی که تا قبل از آن اصلاً دغدغه‌ای نسبت به این نوع کار نداشتند، رهنمودهای مقام معظم رهبری و بزرگان نیز در رابطه با رزمایش مساوات و کمک‌های مؤمنانه، آن‌ها را ترغیب به امور خیر کرد. بیشترین میزان اقبال عمومی نیز در مورد تهیه بسته‌های معیشتی و ارزاق بود.
مهم‌ترین رکن کار خیر به نظر بنده اعتماد است که متأسفانه تا حدودی در میان مردم از بین رفته است. چیزی که ما فکر می‌کردیم این بود که بعد از روی کار آمدن دولت جدید، آقای رئیسی به ترمیم این مسئله می‌پردازد؛ اما هنوز چیزی مشاهده نکردیم.
تشکل‌هایی نیز وجود دارند که در حوزه رسانه فعال‌تر شده‌اند؛ به عبارتی آرایش جنگی به خودشان گرفته‌اند، محتوای رسانه‌ای بیشتری تولید می‌کنند و این محتوا به کار خیر و تحریک عواطف و احساسات خیلی کمک می‌کند. به نظر من دراین‌باره گزارش فعالیت‌ها و حساب‌های مالی که اصطلاحاً شفافیت مالی نام دارد نیز منجر به ترمیم این اعتماد خواهد شد.
به نظر شما فضای خیریه و فعالیت‌های خیرخواهانه طی چند سال پیش رو دستخوش چه تغییراتی خواهد شد؟
من معتقدم مردم جامعۀ ما ثابت کرده‌اند که در شرایط دشوار، هر اختلاف و کشمکشی را کنار می‌گذارند و با همت به دنبال انجام یک کار مثبت می‌روند.
آن چیزی که من خصوصاً در این چند ماه گذشته شاهدش بودم این است که الحمدالله مجموعه‌هایی که فعالیت‌های نیکوکاری انجام می‌دهند و گروه‌های دیگری که با این مجموعه‌ها در ارتباط هستند، فارغ از اختلافات، همگی باهم به فکر رفع مشکلات‌اند.
من تصور شخصی‌ام این است که هرچه مردم امیدشان نسبت به دولت‌ها کمتر شود، خودشان بیشتر به داد همدیگر می‌رسند و این به داد هم رسیدن را می‌توان کار خیر نام‌گذاری کرد. پیش از این تصور می‌شد که دولت آقای رئیسی می‌آید و مشکلات مردم را رفع می‌کند؛ اما به مرور متوجه شدند که تغییر دولت تفاوتی ایجاد نمی‌کند و مردم باید در رویکرد خودشان تجدیدنظر کنند.
فارغ از هر تحلیل سیاسی، آنچه در عمل می‌بینیم و در صحنه مشاهده می‌کنیم این است که مردم به این باور رسیده‌اند که باید خودشان برای خودشان یک کاری انجام دهند و چشمشان به اقدامات دولت نباشد و طبیعتاً اوضاع کار خیر و میزان کمک‌های مؤمنانه به نظر بنده انشالله بیشتر خواهد شد.
اگر پیشنهاد‌هایی برای بهبود فضای خیر کشور دارید، مشتاقانه می‌شنویم.
به نظر من یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توان در این حوزه انجام داد این است که مجموعه‌ای تشکیل شود که هدف خود را جمع‌آوری پول و کمک‌های مالی قرار ندهد؛ بلکه مسائل و مشکلات خیریه‌ها را بشنود و رسانۀ این شنیده‌ها باشد و به دیگران اطلاع‌رسانی کند.
این کار بسیار بزرگی است و باید با سرعت بیشتری هم صورت بگیرد. طبیعتاً خیریه‌های مختلف باید دیده شوند؛ از خیریه‌هایی که در حوزه معیشت کار می‌کنند گرفته تا حوزه درمان و اشتغال‌زایی؛ همه را باید بررسی کرد و وضعیتشان را سنجید.
نکتۀ بعدی اینکه دولت و حاکمیت باید بیشتر در این زمینه تسهیل‌گر باشند تا اینکه بخواهند خودشان به این حوزه ورود کنند مثلاً قانونی وضع کند و بخواهد مانع اقدامات سازمان‌ها شوند. البته با اصل نظارت به‌شدت موافقم و به نظرم هرچه نظارت حاکمیت بیشتر باشد، در بلندمدت خواهیم دید که به نفع خود خیریه‌هاست؛ چون اعتماد به کار خیر و خیریه‌ها بیشتر می‌شود.
بیشتر بخوانید:
تشخیص من این است که الآن وظیفه ما ورود به حیطه اشتغال‌زایی است؛ چراکه تهیه بسته‌های معیشتی و ارزاق و تأمین موقت نیازمندان چاره کار نبوده و رویکرد اشتباهی است.
از نظر من باید در خیریه‌ها ادغام اتفاق بیفتد و انتقال تجربیات صورت بگیرد. به نظر من باید با همایش‌ها و کنفرانس‌هایی، خیریه‌ها و سازمان‌های مختلف گرد هم بیایند و تجربیات خود را منتقل کنند.
نکتۀ آخر اینکه ما نهادهایی مانند سازمان اوقاف و امور خیریه را داریم که متأسفانه بیشتر در اوقاف فعال‌اند و سهم کمی از وقت، انرژی و بودجه خودشان را صرف امور خیریه می‌کنند؛ در حالی که به نظرم باید بالعکس باشد و در سازمان اوقاف توجه بیشتری به امور خیریه شود.
از آن‌جا که بنیاد شما یک نوآوری داشته و نهادهای خیر مرتبط با حوزه‌های علمیه را تجمع کرده است، لطفاً مختصری در مورد چگونگی این تجمیع و اقدام توضیح بفرمائید.
از گذشته‌های دور خیرین از گردانندگان علم محسوب می‌شدند و به عبارتی توسعه و بسط علم توسط خیرین، بازاریان و کسبه نیز اتفاق می‌افتاد. بنیاد «خیرین حوزه‌های علمیه» نیز با هدف بسط علم و دانش شکل گرفت.
متأسفانه بعد از انقلاب خیرین احساس می‌کردند که دیگر نیازی به حضور آنان در این عرصه نیست و احتمالاً حکومت وظیفه دارد از حوزه علمیه حمایت کند؛ غافل از اینکه حمایت حاکمیت از حوزه‌ها، مفاسد خیلی زیادی را برای خود روحانیت و برای خود حکومت به دنبال می‌آورد و شما می‌بینید که مقام معظم رهبری مفصل و مکرر در مورد استقلال حوزه‌های علمیه صحبت می‌کنند.
وقتی بحث استقلال حوزه‌های علمیه مطرح شود، این‌طور می‌گوییم که بهتر است از دولت‌ها و حاکمیت مستقل باشند. سؤالی که در اینجا پیش می‌آید این است که پس بودجه خود را از کجا جذب کنند؟ اگر خیرین قدم برندارند و منابع پایداری شکل نگیرد، شرایط دشوار می‌شود؛ چراکه عرصۀ علم و امر فرهنگی با هزینه‌هایی همراه است.
تعامل با خیرین نیز راهبردهای خاص خودش را دارد که متأسفانه حوزوی‌ها در این مسئله توانمند نبودند و یا زمان کافی برای آن نداشتند که این تعاملات را برقرار کنند. بنابراین آیت‌الله اعرافی که رئیس حوزه‌های علمیه کل کشور هستند، اوایل امسال با همین دغدغه، کار تأسیس بنیاد خیرین حوزه‌های علمیه را راه‌اندازی کردند و اواسط تابستان یعنی مرداد ماه، این بنیاد به‌صورت رسمی کار خود را آغاز کرد.
برای مطالعه:
به نظر شما آیا قرار دادن نهادهای مذهبی در ذیل خیریه‌ها می‌تواند به شناسایی بهتر وضعیت خیر در ایران کمک کند یا نه؟
بحث جالبی است و بنده هم کاملاً این را تأیید و تصدیق می‌کنم که توجه به حقیقت مذهبی و نیات امام حسینی تأثیر زیادی در انجام این امور خیریه دارد. شاید نیازی به توضیح نداشته باشد که ما مردمی داریم که بعضاً تمام سال پس‌انداز می‌کنند تا در ایام محرم از زوار سید‌الشهدا پذیرایی کنند. همچنین افرادی هستند که از نیازهای خود و خانواده خود کم می‌کنند تا در چنین امور خیری مشارکت کنند.
به عبارتی این اعتقادات مذهبی در ترغیب مردم به امور خیر بسیار مؤثر است؛ بنابراین می‌توان از چنین ظرفیت بزرگی استفاده کرد و به آن شکل داد. درنهایت این هم‌افزایی به نتایج قابل توجهی منتهی می‌شود.
22 فروردین 1402
ارسال نظر