در این مصاحبه، ما به گفت‌وگو با دکتر رضا درمان؛ مدیر عامل و عضو هیئت مدیره شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه پراخته‌ایم. این شبکه مجموعه‌ای متنوع از سازمان‌های مردم نهاد و مؤسسات نیکوکاری مستقل و فعال در حوزه‌های مختلف است، وبرای توانمندسازی و توسعه ظرفیت اعضاء‌ش فعالیت می‌کند. همچنین شبکه کمک برای رفع جمعی مسائل سمن‌ها، ارتقا سطح تعامل، افزایش همکاری و یکپارچگی میان اعضاء، و همچنین ارتباط و همکاری متقابل میان اعضاء و شبکه می‌کوشد.
به‌طور کلی وضعیت محیط خیرخواهی در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
محیط خیرخواهی ایران متأسفانه علی‌رغم اینکه ریشه و قدمت بسیاری دارد، توسط حاکمیت به رسمیت شناخته نشده است. اگردقت کنید، هنوز بعد از این همه سال قانونی مرتبط با این موضوع و این محیط نداریم. مرجع مشخصی نداریم، طبقه‌بندی و گروه‌بندی مؤسسات و موضوعات فعالیت را نداریم، نظارت نداریم و... .
همه‌ی تلاش‌هایی که تاکنون به ثمر نشسته است، ناشی از فعالیت‌های افراد حقیقی و نیز برخی مؤسسات حقوقی است که خود زیرمجموعه‌ی این گروه هستند.
بنابراین به نظر می‌رسد به فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه‌های زیرساختی (مثل تصویب قوانین، سامانه‌های تجمیع، بانک‌های اطلاعاتی، سامانه‌های نظارتی و... ) نیازی جدی وجود دارد. این حوزه امکان و پتانسیل رشد و توسعه‌ی فراوانی دارد ولی بدون این زیرساخت‌ها، رشد زیاد می‌تواند به‌شدت خطرناک و آسیب‌رسان باشد.
چه عواملی را طی پنج سال گذشته بر فضای خیرخواهی در ایران مؤثر می‌دانید؟
به نظر من چند عامل در این رابطه، خیلی مهم هستند: یکی اینکه تعداد، گستره و عمق آسیب‌ها در جامعه به دلایلی مثل دلایل سیاسی، اقتصادی و... به‌شدت افزایش پیدا کرده است. این مسئله باعث اثرات جدی‌ای بر فضای نیکوکاری شده است.
مورد دیگر آگاه‌تر شدن مردم به‌خصوص نسل جوان و حساس شدنشان به این موضوعات است. مورد بعدی نیز افزایش تعداد خیریه‌هاست. وقتی که این رشد در محیطی که آسیب زیاد است وجود دارد و از سمتی هم، برنامه بالادستی‌ای نیست، بی‌نظمی‌هایی ایجاد می‌شود اثری منفی بر محیط خیرخواهی اعمال می‌کند. به نظرم این موارد بر وضعیت فعلی بیشترین تأثیر را داشته‌اند.
برای مطالعه:
فضای خیرخواهی ایران را طی پنج سال آینده چطور ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من فضای خیرخواهی کشور در 5 سال آینده، دوره‌ی خیلی مهمی را طی خواهد کرد. حفظ و تثبیت جایگاه نهادهای مردم‌نهاد در کنار بخش‌های دولتی بسیار مهم است و سازمان‌های مردم‌نهاد هم در 5 سال آینده باید بتوانند قانون‌مند شوند؛ این قانون‌مندی به‌شدت به توسعه‌ی آن‌ها کمک خواهد کرد.
همچنین روش‌های مدرنی در 5 سال آینده در معرض دید مردم قرار خواهد گرفت. البته یک نکته وجود دارد. شما فرمودید فضای خیر، این فضا قبل از وجود سازمان‌ها هم بین مردم جاری بود؛ اما اگر فضای خیر را در سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها متبلور ببینیم، چیزهایی که می‌گویم تناسب بیشتری پیدا می‌کند.
به نظر من فضای خیر در کشور توسعه پیدا می‌کند؛ چون آسیب‌ها بیشتر می‌شوند. اما خیریه‌ها ممکن است 5 سال بحرانی‌ای را نیز طی کنند؛ علت آن هم از طرفی قوانینی چارچوب‌‌دهنده ای است که در حال نگارش است، و از طرف دیگر فشارهایی در راستای ورود به فضای مدرن به آن‌ها وارد می شود. در سال‌های گذشته ارتباط ما با دنیا در این حوزه کاملاً قطع بوده است ولی ممکن است در 5 سال آینده ارتباط برقرار شود. این‌ها مواردی بودند که به نظر من ممکن خواهند بود.
اگر بخواهید به‌عنوان یک سیاست‌گذار پیشنهاد‌هایی را برای بهبود فضای خیرخواهی در ایران ارائه دهید، آن پیشنهاد‌ها چه خواهند بود؟
توسعه‌ی فضای خیر در کشور از محل توسعه‌ی سازمان‌های مردم‌نهاد اتفاق خواهد افتاد نه فضای سنتی و قدیمی. من پیشنهاد می‌کنم که سازمان‌های خیریه‌ی ما به‌شدت به فکر توسعه و رشد باشند. توسعه از جنس توسعه‌ی ساختاری، سازمانی، مدیریتی، افزایش درآمدها، حوزه‌های فعالیتی و... . خیریه‌ها باید مطالعه را در دستور کار خودشان قرار بدهند و به‌روز شوند.
از سمت دیگر، حاکمیت هم باید این بخش را به رسمیت بشناسد، به آن وظایفی محول کند و متناسب با وظایف، به آن‌ها امکانات بدهد. نکته‌ی دیگر رابطه‌ی بین دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد است که آن را در چهارچوب تدوین قانون می‌توان مشاهده کرد.
باید مطالعاتی بکنیم و ببینیم مؤسسات خیریه در 20 سال آینده چطور خواهند بود و بنا به آن، قوانین را تدوین کنیم. موضوع نظارت و رتبه‌بندی و ارزیابی نیز باید مطرح باشد. اساساً شناخت فضای عمومی کار خیر و اتفاقاتی که دارد می‌افتد اهمیت بسزایی دارد. در حال حاضر حتی خود سازمان‌های دولتی نیز آمار درستی از سازمان‌های موجود ندارند.
22 فروردین 1402
ارسال نظر