آیین پیاده‌روی اربعین یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات زیارتی سالانه در دنیا است. از ویژگی‌های این آیین پیاده‌روی در کنار تجربه دینی حاصل از حضور در آن، مشارکت در فعالیت‌ها و خدمات رایگان داوطلبانه برای زائران است که مصداق مفهومی خیر دینی است. از یک سو عراقیان سهم اصلی و اکثریت در خدمات به زائران را بر عهده دارند و از سوی دیگر با توجه به افزایش تعداد زائران ایرانی، مشارکت آنان در خدمات به زائران هم در حال افزایش است.
پیشنهاد مطالعه:
بخش مهمی از آنچه در این آیین اتفاق می‌افتد، انواع کارهای خیری است که در مسیر پیاده‌روی به‌سوی کربلا انجام می‌شود. همچنین آنچه هر یک از دو طرف عراقی و ایرانی در پرداختن به امر خیر دینی در بستر آیین اربعین انجام می‌دهند، هم به لحاظ شکل و تنوع فعالیت‌ها و هم از نظر معنا و تجربه شخصی، می‌تواند متفاوت باشد.
(آمار سالانه زائرین ایرانی پیاده‌روی اربعین حسینی)
خیر دینی به‌مثابه داوطلبانگی: نیکوکاری دینی به یک معنا تجربه داوطلبانه و فعالیت عام‌المنفعه است. این فعالیت در شکل نهادی و سازمان‌یافته شده آن در قالب سمن‌ها و مؤسسات خیریه در سطح جامعه دیده می‌شود.
خیر دینی به‌مثابه مشارکت دینی: حضور و خدمت در موکب‌های مسیر پیاده‌روی زیارتی اربعین به‌عنوان یک نوع مشارکت دینی تعریف می‌شود. چراکه این کنش در دل یک رویداد دینی رخ می‌دهد و مشارکت داوطلبانه در آن، مصداق بارزی از مشارکت دینی خواهد بود.
خیر دینی به‌مثابه تجربه دینی: حضور در کنش خیرخواهانه دینی برای فرد مشارکت‌کننده معنایی ویژه دارد. حتی می‌توان گفت این مشارکت برای کسی که از یک غذای نذری می‌خورد، شربتی می‌نوشد و از تاکسی صلواتی استفاده می‌کند هم می‌تواند در شرایطی خاص دارای معنای عمیقی باشد. همچنین امر خیر دینی، به‌ویژه برای خدمت‌دهندگان در آن، معنای دینی خاصی دارد که کاملاً وابسته به انگیزه‌ها و اهداف دینی مؤمن است.
در نهایت امر خیر دینی همان کنش خیر یا فعالیت داوطلبانه عام‌المنفعه است که با نیت دینی یا در بستر و موقعیت مکانی-زمانی رخ می‌دهد.
تفاوت‌های نیکوکاری اربعینی ایرانی‌ها و عراقی‌ها
- بر اساس یافته‌های این پژوهش، فعالیت‌ها و خدمات خیر دینی در میان موکب‌های عراقی بیشتر بر اساس روابط شخصی شکل می‌گیرد؛ اما این روابط در موکب‌های ایرانی به‌صورت نهادی و بر مبنای روابط غیرشخصی سازماندهی می‌شود.
- در فعالیت‌های بخش ایرانی، حکومت نقش پررنگی دارد؛ اما در بخش عراقی کمتر اثری از حضور و فعالیت مستقیم دولت وجود دارد.
- در بخش ایرانی پیاده‌روی اربعین میزان زیادی از انگیزه‌ها و اهداف سیاسی و انقلابی در فعالیت‌ها قابل‌مشاهده است؛ اما در بخش عراقی چنین موضعی کمتر است.
- رقابت عراقی‌ها برای خدمت‌رسانی به زائران، رقابتی از جنس تلاش برای میزبانی هرچه بیشتر زائران برای اثبات محبتشان به امام حسین (علیه السلام) است. در مقابل، رقابت در میان ایرانی‌ها در برخی موارد منجر به کسب اعتبار اجتماعی و حتی سیاسی حاصل از این نوع فعالیت‌ها و خدمات می‌شود.
- همچنین بهداشت، تمیزی و آراستگی در خدمات‌دهی و فعالیت موکب‌های ایرانی به طور بارزی بیشتر از عراقی‌ها است.
- و در آخر تدبیر در اداره امور و داشتن یک نوع برنامه مدیریتی برای فعالیت‌ها و خدمات از سوی موکب‌های ایرانی بیشتر از موکب‌های عراقی قابل‌مشاهده بوده است. این تفاوت می‌تواند به تفاوت در مدل‌های تأسیس موکب‌های ایرانی نیز مربوط شود که بیشتر بر اساس روابط و مناسبات غیرشخصی بین اعضای موکب سامان‌یافته‌اند.
(مجموعه تفاوت‌های بیان شده بین خدمات خیرین ایرانی و عراقی)
پیشنهاد مطالعه:
تفاوت‌هایی که بین ایرانی‌ها و عراقی‌ها در خدمات خیر دینی اربعین مشاهده شده، زمینه‌هایی را برای ترکیب نقاط قوت در هر یک از دو بخش و رسیدن به الگویی بهینه و مطلوب در نیکوکار دینی در میدان اربعین را نشان می‌دهد.
ارسال نظر