مقایسه و ارزیابی هلال احمر، بهزیستی و کمیته امداد

سازمان‌ها و مؤسسات خیریه، سازمان‌هایی غیرانتفاعی هستند که تحت عناوین کارهای بشردوستانه که به منافع عمومی مربوط می­‌شود به فعالیت می­‌پردازند. مؤسسات خیریه اغلب منابع خود را از طریق کمک‌های مردمی تأمین می‌کنند ولی در بسیاری از کشورها، دولت‌ها اقدام به ایجاد سازمان‌هایی نموده که در بخش سوم و جامعه مدنی فعالیت نموده ولی منابع خود را به‌جز از طریق کمک‌های مردمی، از بودجه دولتی نیز تأمین می­‌کنند. 

کلیه مؤسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد می­‌بایست پاسخگویی اجتماعی داشته و با شفافیت و صداقت نتایج عملکردی خود را به ذینفعان و ساختارهای حاکمیتی ارائه نماید. در این راستا گزارش‌های مالی مربوط به خیریه‌ها مانند بازپرداخت مالیات، درآمد حاصل از جمع‌آوری کمک‌های مالی، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات یا درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری، شاخص‌هایی برای ارزیابی اوضاع مالی یک موسسه خیریه است.

خیریه­‌های عمدتاً تا قرن هجدهم میلادی، بر اساس کمک‌های اشخاص ثروتمند و یا اعتقادات مذهبی به وجود می‌آمدند. تا اواسط قرن 18 میلادی، خیریه‌ها عمدتاً مبتنی بر اعتقادات مذهبی و کمک‌های اشخاص ثروتمند به وجود می­‌آمد. در ادیان ابراهیمی از ابتدا به انجام امور خیر توصیه شده است. همچنین در هندوئیسم و بودائیسم نیز این موضوع سابقه‌ای طولانی دارد. در قرون وسطی مکان‌هایی برای اقامت و رسیدگی به افراد نیازمند در سرتاسر اروپا به وجود آمد. 

آتلیستا از سال 924 میلادی تا 939 میلادی پادشاهی انگلیس و ساکسون‌ها را بر عهده داشت برای اولین بار اقامتگاه‌هایی برای نیازمندان به وجود آورد. در قرون بعدی، امور خیرخواهانه به‌عنوان اقدامی فرهنگی تبدیل و این تلاش‌ها تا قرن 18 میلادی گسترش یافت. در طول قرن 19 میلادی، خیریه‌ها با قلبی سازمان‌دهی شده و ساختارمند تر جهت رسیدگی به اوضاع وخیم طبقات کارگری، مخصوصاً در روستاها شکل گرفت. 

هدف این خیریه‌ها بهبود شرایط زندگی کارگری بود و اقداماتشان در بین طبقه میانی جامعه در بریتانیا و ایالات‌متحده بسیار طرفدار پیدا نمود. در ادامه در قرن بیستم نیز سازمان‌های خیریه بین‌المللی و چندملیتی بسیاری تأسیس گردیدند تا اقدامات بشردوستانه و خیرخواهانه‌ای را به سرمنزل برسانند.

در میان ملل قدیم، اقوام آریا نژاد، خاصه ایرانیان به پیروی از کیش و آیین خود به انجام کارهای نیک چون آبادانی و دستگیری مستمندان توجه بسیار داشته‌اند. در ایران، تحت تعالیم زرتشت، خیرخواهی و نیک‌اندیشی، تفکری بوده است که آن‌ها را موظف می­‌نمود، یک‌دهم درآمد خود را صرف (داد و دهش) و خیرات و کمک به فقرا نمایند.
چنان‌که در کتاب مذهبی زرتشتیان (اوستا) چنین آمده است: اهورامزدا از کسی خوشنود است که بی‌نوایان را دستگیری کند. این سنت نیز به اوایل دوره پیشدادیان باز می­گردد که اعتقاد داشته‌­اند جمشید، شاه پیشدادی اولین بنیان‌گذار کمک به تهیدستان و هم‌کیشان خود بوده است.

خداوند متعال با ارائه دین اسلام، کامل‌ترین آیین الهی و آخرین دین را به انسان عرضه داشت که در آن به امر خیر به‌صورت جدی و قاطع رسیدگی شده است. اعمال خیر در آیات قرآنی با عناوینی همچون «صدقات»، «بِر»، «انفاق»، «باقیات و صالحات» و «تعاون» مطرح شده که همگی توصیه به اعمال خیر و نیک دارند.
در زمانی که سراسر دنیا در تاریکی جهالت قرون وسطی فرو رفته بود و هیچ دستگاه فرهنگی، بهداشتی، خیریه و مظاهر تمدن و سازمان‌های اجتماعی وجود نداشت، در میان ملل اسلامی به‌خصوص ایران، با الهام از حقیقت و ایمان، در اوج سادگی، هدیه و فدیه می­‌دادند تا نیازمندان را بی‌­نیاز نمایند.

با تشکیل دولت‌­های نیمه مستقل ایرانی چون طاهریان، صفاریان و سامانیان، اوقاف هم یکی از مسائل مورد توجه حکومت‌­ها بود و از آنجا که پس از غلبه مسلمین بر ایران، اراضی مفتوحه را یا در قبال دریافت پاداش و یا به‌دلخواه از ایرانیان گرفتند، به دلایل مختلف به‌صورت موقوفه درآوردند و روستاییان در برابر پرداخت مال الاجاره، در املاک مزبور دارای حق انتفاع شدند. 

دیوان موقوفات که بر املاک موقوفه نظارت داشت نتیجه چنین جریانی بود که در دستگاه سامانیان به چشم می­‌خورد. با یورش مغولان، نهادها و تشکیلات دیوانی دچار هرج‌ومرج شد. رسیدگی به موقوفات و مسائل عام‌المنفعه نیز از این قاعده مستثنی نبود. حتی در دوره ایلخانی تا زمان اسلام آوردن ایلخانیان، این وضع ادامه داشت. با اسلام آوردن ایلخانان مغول، چنین رویه‌ای متحول شد و رو به سامان نهاد، ولی نباید از نظر دور داشت که مسئله وقف اموال تنها به مسلمانان متعلق نبوده، بلکه حق وقف و امتیازات ناشی از آن شامل کلیساها و صومعه‌های عیسویان هم می­‌شد. گسترش وسیع موقوفات در ایران را باید مربوط به دوران صفویه، به‌خصوص دوره شاه‌عباس و بعد از آن دانست. 

مهم‌ترین موقوفات دوره صفوی متعلق به آستان قدس رضوی و آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که در فاصله سال‌های آشفته میان انقراض سلسله صفوی تا استقرار قاجاریه، بسیاری از املاک یا به تصرف حکومت درآمد و یا به املاک شخصی مبدل گردید. کریم‌خان زند، برای رونق بخشیدن وقف قدم‌هایی برداشت و در شیراز آثاری برجای گذاشت. موقوفاتی هم برای آن‌ها در نظر گرفت؛ جایگاه تشکیلاتی این نهاد در حکومت قاجار، به‌خصوص در زمان ناصرالدین‌شاه، مورد توجه قرار گرفت. در سال 1256 هجری قمری پس از عزل میرزا آقاخان نوری، به امر ناصرالدین‌شاه، مجلس شورای وزرا با شش وزیر تشکیل و به‌عنوان وزیر به وظائف و امور اوقاف رسیدگی گردید.

پس از پیروزی انقلاب مشروطه و روی کار آمدن نخستین کابینه، به ریاست وزرایی، میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، با هشت وزارتخانه تشکیل شد و اداره اوقاف در زیرمجموعه ادارات تابعه وزارت علوم جای گرفت. در ایران، زمانی که مردم از نعمت امنیت و آسایش برخوردار بوده‌اند برای سلاطین و بزرگان و مردم، فرصت انجام امور خیر و ایجاد موقوفات متعدد فراهم می‌شده است و به همان نسبت در دورانی که در مسیر جریان تاخت‌وتاز و جنگ‌های بنیان‌برانداز و بلایای طبیعی قرار می‌گرفته‌اند نه‌تنها امور خیریه و عام‌المنفعه متروک می‌شده، بلکه اغلب املاک و ابنیه وقفی، ویران و نابود شده و متولیان آن‌ها از بین می‌رفته‌اند.

پس از انقلاب اسلامی و تحولات سال 1357 در ایران، چندین سازمان با مأموریت‌ها متفاوت در زمینه امور خیریه در کشور فعال گردید که به دنبال ساماندهی و رسیدگی به وضعیت معیشت محرومان و نیازمندان، تسکین آلام بشری، تأمین احترام انسانی و کوشش در جهت برقراری دوستی و تفاهم متقابل و حمایت از زندگی و سلامت انسان‌ها و همچنین توانمندسازی خانواده‌ها بوده و تأمین اصلی منابع آن‌ها، از طریق بودجه و یا منابع دولتی و عمومی کشور است.

برای مطالعه :

گزارش آماری از گرایش به نیکوکاری در استرالیا و نیوزلند

نظر سنجی درباره سازمان خیریه دولتی و نیمه‌دولتی

در این پژوهش سه سازمان خیریه دولتی و نیمه‌دولتی توسط معیارهای حکمرانی امر خیر خوب موردنظر سنجی قرار گرفته و بر اساس برداشت جوانان جامعه اولویت‌بندی شده است. همچنین رابطه بین امتیاز کسب‌شده از معیارهای حکمرانی و میزان کمک مالی و همچنین کمک به‌صورت داوطلبانه مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت رابطه ویژگی‌هایی من‌جمله مذهبی بودن و جنسیت در میزان کمک مالی و داوطلبی و امتیاز تخصیص یافته به سازمان‌ها خیریه سنجیده شده و مورد تحلیل قرار گرفته است. سه سازمان انتخاب شده، «سازمان بهزیستی کشور»، «کمیته امداد امام» و «جمعیت هلال‌احمر» هستند.

معرفی سازمان خیریه جمعیت حلال احمر

جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران یک سازمان غیرانتفاعی ایرانی و عضوی از نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ باید در مواقع بروز بحران‌هایی نظیر سیل، زلزله، جنگ و ... در داخل و خارج مرزها به امدادرسانی و خروج مصدومان و قربانیان این حوادث کمک کنند. جایگاه جمعیت هلال‌احمر از نظر عرف بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است. صلیب سرخ و هلال‌احمر بین‌المللی بزرگ‌ترین شبکه بشردوستانه غیرسیاسی و امدادرسانی جهان محسوب می­‌شوند. 

امروزه در سطح بین‌المللی یکی از معیارهای سنجش میزان فعالیت‌های بشردوستانه و غیرسیاسی در هر کشور وضعیت جمعیت ملی هلال‌احمر و صلیب سرخ و عدم وابستگی و غیرسیاسی بودن آن‌هاست. این نوع سازمان بین‌المللی که با هدف تخفیف آلام انسانی و حفظ پیشرفت بهداشت عمومی، بر طبق توافقنامه ژنو در سال 1864 میلادی تشکیل شد. فعالیت صلیب سرخ بین‌المللی بعد از جنگ جهانی دوم توسعه فراوانی یافت. 

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که مقرر آن در ژنو قرار دارد، سازمانی است بی‌طرف، بی‌غرض و مستقل که وظیفه منحصراً بشردوستانه آن عبارت است از حفاظت از زندگی و کرامت قربانیان جنگ و نیز خشونت داخلی و یاری‌رسانی به آن‌ها فعالیت کمیته بین‌المللی بر پایه مقررات حقوق بشردوستانه استوار است و در موارد سیاسی، دینی و عقیدتی بی‌طرف است.

دولت ایران در سال 1301 جمعیت ملی خود را تأسیس کرد، ولی به‌جای استفاده از نشان صلیب سرخ و یا هلال‌احمر علامت شیر و خورشید سرخ را به‌عنوان نشان جمعیت خود انتخاب کرد. علامت شیر و خورشید سرخ در سال 1929 در کنفرانس ژنو به‌عنوان نشان سوم مورد حمایت بین‌المللی به تصویب رسید، ازآن‌پس 3 نشان صلیب سرخ و هلال‌احمر و شیر و خورشید سرخ، به‌عنوان نشان‌ه­ای رسمی و بین‌المللی شناخته شد و نهایتاً در متن کنوانسیون­‌های 4 گانه ژنو مصوب 1949 به‌عنوان نشانه سه‌گانه بین‌المللی تحت حمایت حقوق بین‌المللی بشردوستانه قرار دارد به تصویب رسید. 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1359 دولت ایران با ارسال نامه‌­ای به دولت سوییس اعلام کرد که استفاده از شیر و خورشید سرخ را به حالت تعلیق درآورده و به‌جای آن از نشان هلال‌احمر استفاده خواهد کرد. ازآن‌پس جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت.

معرفی سازمان بهزیستی

سازمان بهزیستی کشور یکی از سازمان‌های دولتی مهم در ارائه خدمات رفاه اجتماعی در کشور است که از ادغام 16 سازمان خیریه و حمایتی برای توسعه خدمات توان‌بخشی، حمایتی، بازپروری، پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و کمک به تأمین حداقل نیازهای اساسی گروه­‌های کم درآمد کشور تشکیل شد. 

در جهت تحقق مفاد اصول 21 و 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به‌منظور تأمین موجبات برنامه‌ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزشیابی و تهیه هنجارها و استانداردهای خدماتی و توسعه دامنه اجرای برنامه‌های بهزیستی در زمینه حمایت خانواده­‌های بی‌سرپرست و نیازمند و ارائه خدمات مختلف به کودکان و تدارک امکانات پیشگیری و درمان و توان‌بخشی حرفه‌ای و اجتماعی معلولین جسمی و روانی و تجدید تربیت منحرفین اجتماعی و حمایت و نگهداری از کودکان و اطفال بی‌سرپرست و معلولین غیرقابل توان‌بخشی و سالمندان نیازمند و آموزش نیروی انسانی خدمات بهزیستی و توان‌بخشی و تأمین موجبات تشویق، جلب مشارکت و فعالیت‌های گروه­‌های داوطلب و مؤسسات غیردولتی، سازمان بهزیستی کشور تشکیل شد. سازمان بهزیستی که وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود، در تیرماه 1383 به وزارت تعاون کار رفاه اجتماعی ملحق شد.

بودجه سازمان بهزیستی کشور برای اجرای خدمات بهزیستی عمدتاً از محل بودجه عمومی دولت تأمین می­‌گردد. این سازمان علاوه بر بودجه عمومی دولت از منابع دیگری نیز برخوردار هستند که بی‌شک در جهت پیشبرد اهداف سازمانی مؤثر است. منابع حاصل از درآمدهای اختصاص‌یافته، کمک‌های افراد خیر و نیکوکار و همچنین درآمدهای خیریه است. نظارت بر سازمان بهزیستی به شکل نظارت پارلمانی توسط دیوان محاسبات و نظارت اجرایی توسط قوه مجریه صورت می­‌پذیرد.

معرفی کمیته امداد

کمیته امداد از جمله نهادهایی است که پس از گذشت مدت کوتاهی از پیروزی انقلاب اسلامی ایران توسط رهبر فقید انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) با هدف ساماندهی و رسیدگی به وضعیت معیشت امور محرومان و نیازمندان کشور در 14 اسفند 1357 تأسیس شد. با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی توجه به رفع مشکلات فراوان اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی طبقات محروم جامعه و پیش‌بینی برنامه‌­های موردنیاز برای توانمندسازی و رفع نیازهای اقشار محروم مورد توجه دولتمردان قرار گرفت.
به‌گونه‌ای که لزوم حمایت و دستگیری از محرومان و نیازمندان جامعه در صدر برنامه‌­های نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و کمیته امداد امام با صدور حکمی از سوی امام خمینی برای مدت نامحدود و به‌منظور حمایت و رسیدگی به محرومان و مستضعفان و خودکفا بودن آن‌ها تأسیس شد.

آغاز و استقرار فعالیت کمیته امداد با تمرکز بر امدادرسانی و حمایت از افراد و انسانی و عزت‌نفس آنان، حمایت هدفمند از ایشان و ترویج فرهنگ کار میان افراد و خانواده­‌های تحت پوشش، تلاش برای پیشگیری از تولید نظام‌یافته فقر در کشور، کمک به بهبود فضای کسب‌وکار اشتغال پایدار اقشار نیازمند، ارائه خدمات اجتماعی و حمایتی در جهت توانمندسازی نیازمندان شامل پوشش بیمه اجتماعی، فراگیر نمودن بیمه درمان و ارتقا کمی و کیفی خدمات حمایتی پایه اعم از مسکن، آموزش و معیشت نیازمندان، ترویج فرهنگ انفاق و ایثار و نیکوکاری و نشر سنت­‌های حسنه اسلامی و در نهایت تلاش مستمر برای مردمی شدن فعالیت‌های مربوط به انجام حمایت مادی و معنوی از محرومان صورت گرفته است. 

شیوه اداره کمیته امداد در روزهای آغازین به‌صورت شورایی بود ولی پس از گذشت حدود 10 سال از فعالیت‌های این نماد انقلابی، اولین اساسنامه کمیته امداد به‌منظور ایجاد تشکیلات مناسب و برنامه‌ریزی بهتر امور تهیه و توسط بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی ره تشریح گردید و سرلوحه فعالیت امدادگران این نماد قرار گرفت.

منابع مالی این نهاد مطابق اساس‌نامه، کمک‌های مستقیم مقام معظم رهبری، اعتبارات و کمک‌های دولت، دریافت صدقات و نذورات و هدایا و همچنین کمک‌های مردمی و مؤسسات و نهادها و ارگان‌ها و درآمدهای حاصل از بخش‌ها و امور اقتصادی کمیته امداد است. ارکان کمیته حضرت امام، نمایندگی ولایت‌فقیه، شورای مرکزی، سرپرستی و ادارات کل استانی است.

بیشتر بخوانید :

گزارش آماری از گرایش به نیکوکاری در آسیا

حکمرانی خوب چیست؟ 

مفهوم حکمرانی خوب دارای تعابیر و تفاسیر متفاوتی است. بانک جهانی، حکمرانی را با ویژگی‌هایش تعریف کرده و معیارهایی همچون حکمیت قانون، پاسخگویی، مشارکت، شفافیت و مسئولیت‌پذیری و اجماع آرا، اثربخشی و کارایی حکمرانی خوب را شکل می­دهد. حکمرانی خوب می­تواند مسبب ایجاد یک جامعه مطلوب گردد. 

به‌کارگیری آن چارچوبی جهت توسعه و اهداف توسعه‌ای در کشورهای در حال رشد و توسعه است. کمیسر ارشد حقوق بشر، حکمرانی را پروسه‌ای می­داند که توسط آن نهادهای حاکمیتی به مسائل عمومی می­‌پردازند. منافع خود را مدیریت کرده و تضمین می­‌نمایند که حقوق بشر محقق گردد.
همچنین حکمرانی خوب به شکلی کاملاً صحیح به دور از خطاها بود و با محوریت قانون به اجرا در خواهد آمد.  لیبل و همکاران حکمرانی را حل مشکلات با نگرشی جدید سیاست‌گذاری اجتماعی تعریف کرده و آن را شامل اقدامات سنتی یک دولت دانسته که از طریق آن تعاملات اجتماعی، هدایت و به شکلی سیستماتیک به اجرا درمی‌آیند.

شاخص‌های حکمرانی خوب از مناظر متعددی تشریح شده‌اند، بانک جهانی در راستای کمک به کشورها و جهت تقویت رشد پایدار و کاهش فقر، بر اساس معیارهای زیر ابعاد ساختاری حکمرانی را تعیین کرده است. این معیارها شامل کارایی مدیریت بخش عمومی، پاسخگویی، شفافیت اطلاعات و چارچوب قانونی است.

شفافیت به‌عنوان یک قاعده، جزئی از نظام‌های آزادی‌خواه و مردم‌سالار و حقوق بشر است که بدون آن گفتگویی بین دولت و شهروندان به وجود نخواهد آمد و بهره‌برداری ناصواب و سو استفاده از قدرت به‌آسانی اشاعه پیدا می­‌کند.
همچنین بدین شکل تعریف می‌گردد که اعمال، فرآیند تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیری‌ها در سطح قابل‌پذیرش جهت بررسی دیگر بخش‌های من‌جمله، سایر بخش‌های حکومتی، مردم و نهادهای جامعه مدنی در دسترس و قابل حسابرسی است. شفافیت قوانین و متدها، تصریح و تبیین واضح مسئولیت‌ها و نقش‌ها، دسترسی به مدارک و داده­‌های دولتی و قابلیت اطلاع از مقررات و قوانین و همچنین در دسترس بودن اطلاعات مالی و مبادلات، از جمله اجزای تشکیل‌دهنده شفافیت هستند.

مسئولیت‌پذیری به تعهد، پاسخگو بودن و حس وظیفه‌شناسی اشاره دارد که در رشته‌های جامعه‌شناسی، فلسفه، روانشناسی و حقوق بکار گرفته می‌­شود. دسته‌بندی‌های صورت گرفته در مسئولیت‌پذیری، آن را به مسئولیت‌پذیری در قابل خود، در برابر دیگران، در برابر طبیعت و محیط‌زیست و همچنین در برابر خداوند تقسیم‌بندی نموده‌اند. در بحث حکمرانی، مسئولیت‌پذیری در برابر دیگران بیشتر مورد توجه است. آدمی موجودی اجتماعی است و در جامعه خود در قبال دیگران مسئولیت دارد و باید به‌حق دیگران احترام بگذارد.

پاسخگویی مفهومی پیچیده در روش و اخلاق حکمرانی است که وجوه پایه‌ای آن پاسخگویی اداری، حقوق و قانونی و همچنین پاسخگویی اخلاقی است. رویکردهای پاسخگویی اداری شامل سازمان‌ها، وزارت‌خانه‌ها و اداراتی است که فرآیندهای اجرایی داشته و نظام حاکم بر آن‌ها متضمن تأمین منافع شهروندان و ملت است.
همچنین پاسخگویی حقوقی و قانونی بر اساس قوانین تصویب شده در مجلس و یا مقررات و دستورالعمل‌های دولتی اقدام نموده و از طریق قوانین و مقررات الزامات پاسخگویی را ایجاد می‌نمایند. پاسخگویی حقوقی مقامات دولتی اعم از انتخابی و انتصابی را ملزم می‌­نماید در صورت قانون‌شکنی پاسخگوی تصمیمات و افعال خود در برابر نهادهای قضایی باشند. این امر تضمین‌کننده حفظ حقوق افراد است. در نهایت پاسخگویی اخلاقی است که مؤسسات و سازمان‌ها به جهت ایجاد اعتماد و کسب رضایت ذینفعان نسبت به آن‌ها جوابگویی دارند.

اثربخشی و کارایی شاخص‌هایی هستند که در تمامی نظام‌ها کاربرد پیدا می‌کنند. نظام‌های حکمرانی مطلوب نیز از این امر مستثنی بوده و زمانی که اهداف تعیین شده خود را محقق نماید، دارای اثربخشی است؛ اما میزان منابع مصروف تا زمان دستیابی به این اهداف را شاخص‌های کارایی محاسبه می‌­نماید.

محوری‌ترین معیار حکمرانی مطلوب، قوانین و مقررات بوده که تنها در سایه قوانین می‌توان به توسعه‌ای پایدار دست پیدا نمود. قانون اساسی‌ترین ابزار تنظیم رفتار در جامعه است. کارآمدی و موفقیت تنها زمانی پایدار است که قوانین و مقررات به نحو کامل به اجرا درآیند. توجیه مبتنی بر ضرورت متعهد بودن به پیروی از قانون به‌عنوان امری اجتناب‌ناپذیر و ضروری مطرح است.

جامعه آماری مقایسه هلال احمر، بهزیستی و کمیته امداد

جامعه آماری مقایسه سازمان‌های خیریه جمعیت هلال احمر، بهزیستی و کمیته امداد شامل جوانان تهرانی دانشجو در دانشگاه بوده، نمونه آماری پژوهش با استفاده از نمونه‌گیری کوکران 216 نفر تعیین شده که با توجه به مجهول بودن حجم جامعه آماری و با ضریب اطمینان 93.68% تعیین شده است. ویژگی‌های جمعیت‌شناسی پاسخ‌دهندگان به‌طور خلاصه در «جدول 1» ارائه شده است.

جدول 1:
ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخ‌دهندگان

 همچنین از این جوانان پرسیده شده است که «آیا خود را مذهبی می‌دانید؟» و نیز سؤال شده که «شما در شرایط ثبات اقتصادی، سالیانه حاضر هستید که چه مبلغی به حوزه‌های خیریه بهداشت و درمان کمک کنید؟» که نتایج آن مطابق «جدول 2» است.

جدول 2:
سؤالات ویژه جمعیت‌شناسی

برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه دارای مؤلفه‌های «شفافیت ارائه اطلاعات مالی و گزارش عملکرد و برنامه‌­ها»، «مسئولیت‌پذیری»، «پاسخگویی»، «پذیرا بودن نظرات»، «کارایی»، «نوآوری»، «تابعیت از قوانین و مقررات» و «عدالت و عدم تبعیض» بوده که در کنار آن وضعیت «کمک مالی» و همچنین «کمک به‌عنوان داوطلب» مورد پرسش قرار گرفته است. 

در پرسشنامه از طیف لیکرت استفاده شده و روایی آن با نظر خبره تصدیق شده و جهت بررسی پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج این آزمون در «جدول 3» آمده که نشان از پایایی مناسب ابزار تحقیق دارد. همان‌طور که در جدول نشان داده‌شده است، آلفای کرونباخ برای همه متغیرها بالای 70% و از سطح قابل قبولی برخوردار است.

جدول 3:
سؤالات مربوط به متغیرها و ضریب پایایی 

بررسی نتایج نظرسنجی

نتایج نظرسنجی بر اساس طیف لیکرت با ضریب اهمیت برابر به اعداد یک تا پنج تبدیل شده و با توجه به مثبت بودن همه سؤالات، امتیازات کسب‌شده و میانگین امتیاز و انحراف معیار تعیین شده است. همان‌گونه که در «جدول 4» ارائه شده، هلال‌احمر با امتیاز 6275 رتبه اول و سپس بهزیستی با امتیاز 6146 رتبه دوم و رتبه سوم توسط کمیته امام با امتیاز 5612 کسب گردید.
در اکثر معیارها، هلال‌احمر رتبه اول را داشته و تنها حوزه‌ای که هلال‌احمر رتبه اول را به دست نیاورده، شفافیت بوده است. در خصوص شفافیت اطلاعات مالی و گزارشات عملکرد، بهزیستی رتبه اول و در شفافیت برنامه‌های آتی هلال‌احمر رتبه اول را کسب نموده است. خاطر نشان می‌دارد که فاصله بین بیشترین امتیاز و کمترین امتیاز تنها 9.52% بوده و این نشان می‌دهد که حتی در سنجش برداشتی نیز کمتر از ده درصد شکاف بین رتبه اول و آخر وجود دارد.

در تحلیل صورت پذیرفته، بر اساس مؤلفه جنسیت مطابق «جدول 5» میانگین امتیاز و همچنین رتبه کسب‌شده به تفکیک جنسیت هیچ تغییری نشان نمی­‌دهد.

در ادامه از ضریب همبستگی (r²) که بیانگر مجذور کواریانس است استفاده نموده تا میزان رابطه بین متغیرها را تعیین کنیم. ضریب همبستگی یک عدد بین صفر و یک است که هر چه به یک نزدیک‌تر باشد، همبستگی بیشتری وجود داشته و هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد، فاقد هرگونه رابطه و همبستگی است. در ادامه همبستگی بین هر یک از متغیرهای کمک مالی و کمک به‌صورت داوطلب با امتیاز تخصیص داده‌شده به سازمان‌های خیریه را بررسی می­ کنیم. 

همان‌گونه که در «جدول 6» نشان داده‌شده است، هیچ رابطه معنی داری بین متغیر کمک مالی و امتیاز تخصیص یافته و همچنین کمک داوطلبی و امتیاز ارائه شده به سازمان‌های خیریه وجود ندارد. میزان امتیاز همیاری چه جهت کمک مالی، چه کمک داوطلبی برای سازمان بهزیستی بیشتر بوده و بعد آن به ترتیب، هلال‌احمر و کمیته امام است. حال آنکه ترکیب امتیازات بر اساس معیار حکمرانی با این میزان همیاری متفاوت است.

جدول 4:
رتبه سازمان‌های خیریه بر اساس هر یک معیارهای حکمرانی

جدول 5:
میانگین امتیاز و رتبه به تفکیک جنسیت

جدول 6:
همبستگی بین کمک مالی و کمک داوطلبی و امتیاز سازمان‌های خیریه

جدول 7:
امتیاز و رتبه همیاری به تفکیک کمک مالی و کمک داوطلبی

در ادامه میزان همبستگی بین ویژگی مذهبی بودن با میزان کمک مالی و میزان کمک داوطلبی و همچنین امتیاز کل مطابق «جدول 8» مورد بررسی قرار گرفته است. همان‌گونه که ملاحظه می‌گردد. هیچ رابطه معنی داری بین متغیرهای مذکور مشاهده نمی­‌گردد.

جدول 8:
رابطه مذهبی بودن و متغیرهای کمک مالی و داوطلبی و همچنین امتیاز کل

تأثیر سازمان‌های خیریه دولتی و نیمه‌دولتی

سازمان‌های خیریه دولتی و نیمه‌دولتی که از بودجه و منابع عمومی کشور استفاده می‌نمایند یکی از مهم‌ترین حوزه‌های امر خیر در کشور ایران بوده که تأثیرات به سزایی در کشور دارند. این سازمان‌ها از طریق ساختارهای حاکمیتی بالادستی خود از مناظر مختلف، من‌جمله نتایج عملکرد، اثرگذاری و ارتقا و همچنین برداشت جامعه موردسنجش و پایش قرار می‌­گیرند. در اینجا نتایج برداشتی جوانان تهرانی از سه سازمان خیریه «سازمان بهزیستی کشور»، «کمیته امداد امام» و «جمعیت هلال‌احمر» بر اساس معیارهای حکمرانی خوب مورد بررسی قرار گرفت و رتبه کل سازمان‌ها به ترتیب «جمعیت هلال‌احمر»، «سازمان بهزیستی کشور» و «کمیته امداد امام» تعیین شد.

همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که ارتباط معنی‌داری بین میزان کمک مالی و یا داوطلبی جوانان و امتیاز حکمرانی خوب وجود نداشته و همچنین جنسیت و یا ویژگی مذهبی بودن بر امتیاز ارائه شده به معیارهای حکمرانی اثری نداشته است.

در ادامه پیشنهاد می‌گردد که کلیه سازمان‌ها خیریه دولتی و نیمه‌دولتی توسط سازمانی بی‌طرف و مستقل چه از منظر برداشتی، چه عملکردی و حتی در برخی موارد توانمندسازها مورد پایش و سنجش قرار گیرد که این مهم نه‌تنها در سطح جوانان بلکه در سطح کل جامعه صورت پذیرد.

این مطلب برداشت و خلاصه‌ای از مقاله "مقایسه سازمان‌های خیریه مبتنی بر معیارهای حکمرانی خوب امر خیر بر اساس برداشت جوانان جامعه" نوشته "حمید حاجی ابراهیم، صدف سیفیان، محمدرضا حسین زاده" است که در همایش خیرماندگار شرکت کرده‌ و در سیویلیکا منتشر شده است.

لینک مقاله در سیویلیکا